Ermenistan Cumhurbaşkanı Vahagn Jachaturián: "Ermenistan ve Azerbaycan'da barışa ihtiyacımız var; bu anlaşma yeni bir sayfa açıyor"
Ermenistan Cumhurbaşkanı, otuz yıllık çatışmaya son vermesi beklenen anlaşmanın yakında imzalanacağına güveniyor ve Türkiye ile ulaşım yollarının yeniden açılmasını olumlu değerlendiriyor.
Ignacio Fariza, - EL PAİS
2025 yılı, dünyanın birçok yerinde , Ukrayna, Orta Doğu, Sahra altı Afrika'daki sayısız unutulmuş çatışma, savaşla geçerken, Batı Asya için umut verici bir yıl olmaya devam ediyor. İki umut ışığıyla. İlki mart ayında, Ermenistan ile Azerbaycan arasında henüz onaylanmamış olsa da tarihi bir barış anlaşmasına varılmasıyla geldi. Bu anlaşma, çoğunluğu Ermeni nüfusa sahip olan ancak Azerbaycan sınırları içinde bulunan Dağlık Karabağ'daki 40.000'den fazla ölüme yol açmış 30 yılı aşkın çatışmayı geride bırakma vaadi taşıyor. İkinci ışık ise haziran ayında, Ermenistan Başbakanı'nın Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyaretti. Bu ziyaret, Ankara'yla diplomatik ilişkilerdeki buzların çözülmeye başladığının önemli bir göstergesiydi, her ne kadar Türkiye hâlâ sınır kapısını kapalı tutsa da.
Kafkasya ülkesinin Cumhurbaşkanı Vahagn Jachaturián, geçtiğimiz pazartesi günü, sıcak bir yaz günü BM zirvesinin düzenlendiği Sevilla'daki otelinde EL PAÍS ile yaklaşık bir saatlik bir röportaj yaptı.
Soru: Barış anlaşması ne anlama gelecek?
Cevap: Çok zaman aldı ama birçok konuda bu uzlaşıya varmamız olumlu bir gelişme. En önemlisi, karşılıklı olarak toprak bütünlüğünün tanınması.
S: Ne zaman imzalanacak?
C: Bu konuda bilgi veremem. Çok hassas bir konu ve bu aşamada sessizlik önemli. Ama belgenin imzalanacağı konusunda oldukça iyimseriz. İki ülkenin de barışa ihtiyacı var; tüm bölgenin barışa ihtiyacı var. İlişkilerimizde yeni bir sayfa açılıyor. Umarım bu sayfa barış ve iyi komşuluk ilişkileriyle dolu olur.
S: Anlaşma yıl sonundan önce imzalanabilir mi?
C: Bu bir sır değil, ama sürecin nasıl ilerleyeceğini öngöremem. Bu anı 34 yıldır bekliyoruz ve her iki liderin , Ermenistan Başbakanı ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın, belgeyi imzalaması için yeterince sabrımız var. Bizim açımızdan bakarsak, herhangi bir ön koşul olmadan hemen imzalamaya hazırız. Anlaşma imzalandıktan sonra birlikte çalışmayı hedefleyen başka anlaşmaların da geleceğini umuyorum.
S: Ermenistan resmen Dağlık Karabağ'dan vaz mı geçiyor?
C: Soruyu şöyle sormak isterim: Dağlık Karabağ her zaman Azerbaycan toprağıydı. Artık tarihe takılı kalmamıza gerek yok. Bu bizi bugünün meselelerinden uzaklaştırıyor. Karabağ'ın Azerbaycan sınırları içinde hangi statüde olabileceğini tartışabilirdik, ama maalesef bu fırsatı kaçırdık. Son 30 yılda bu imkan vardı ama başaramadık.
S: 2023'te Dağlık Karabağ'dan dönmek zorunda kalan on binlerce Ermeni vatandaşın durumu nedir?
C: 115.000 kişi Ermenistan'a geldi ve başından beri hem hükümetin hem de halkın önceliği oldular. AB ve diğer ortaklardan ihtiyaçlarını karşılamak için destek alıyoruz, bu vesileyle onlara teşekkür etmek isterim. Bu bir insani felakettir ve en büyük zorluk onlara barınma sağlamaktır. Barış anlaşması imzalandığında, sınırlar açıldığında ve insanlar arası temaslar yeniden başladığında, bu acının iyileşeceğine dair umut taşıyoruz.
S: Ermeni toplumunun bazı kesimleri, Azerbaycan'ın taleplerinin fazlasıyla kabul edildiğini düşünüyor.
C: Bu görüşlerin farkındayım ama en önemli kazanım barış. Karşılıklı toprak bütünlüğü çerçevesinde barış sağlanırsa, diğer meseleler çözülebilir. "Kim neyi kabul etti, neyi etmedi" tartışmasına girersek hiçbir zaman uzlaşamazdık. Her iki taraf da bu süreçten fayda sağladı; bu ortak bir istekti, bir dayatma değil.
S: Mart ayında Ermenistan Parlamentosu, AB üyeliği sürecini başlatan bir yasayı onayladı. Beklentileriniz neler?
C: Toplumun büyük bir kısmının yönelimi Avrupa ve AB'ye doğru. Ekim ayında yapılan bağımsız bir ankette Ermenilerin %65'i bunu istediklerini söyledi. Parlamentodaki çoğunluk da bu iradeyi görmezden gelemezdi. 2022 Eylül'ünden itibaren hükümet AB ile yakınlaşma kararı aldı. Bu sadece kurumsal ve ekonomik reformlarla sınırlı değil; güvenlik boyutunu da içeriyor. Halkımız, AB'nin sağladığı demokrasi ve ifade özgürlüğü gibi temel özgürlüklerin güvencesini takdir ediyor.
S: AB üyeliği ne zaman mümkün olabilir?
C: Tahmin etmek zor. 2021'de bakan olduğum dönemde bu bana gerçekçi gelmezdi. Ama şimdi dünya tamamen değişti. Atmosfer değişti. AB'nin gerekliliklerini yerine getirmeye hazırız. Büyük bir istekliliğimiz var, şimdi geriye bu yolu yürümek kaldı.
S: Bu atmosfer değişiminin bir nedeni de, Ermenistan'ın tarihsel müttefiki Rusya'dan uzaklaşması mı?
C: 70 yılı aşkın bir süre Sovyetler Birliği'nin parçasıydık. Bu bağlar hâlâ var, zihniyetimizde yer etmiş durumda. Hâlâ bu geçmişle yaşayan insanlar var. Ayrıca başka bir gerçek daha var: Rusya'da yaşayan iki milyondan fazla Ermeni var, aileleri ve arkadaşları burada yaşıyor. Ticari ilişkilerimiz de devam ediyor.
S: Rusya'nın Ukrayna'yı işgali her şeyi değiştirdi.
C: O tarihten beri zor bir süreçteyiz. Tüm ülkelerin, eski Sovyet Cumhuriyetleri de dahil olmak üzere, toprak bütünlüğünü tanıyoruz: Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Orta Asya ülkeleri… Aksi takdirde kaos olur. Ayrıca Ukrayna'da yaklaşık yarım milyon Ermeni yaşıyor. Bu savaşın bir an önce bitmesi için elimizden gelen her şeyi yapmaya hazırız; Avrupalı ve Amerikalı meslektaşlarımızla sürekli temas halindeyiz. Aynı zamanda Rusya ile ticari ilişkilerimizi sürdürüyoruz. Siyasi ilişkiler daha az yoğun ama hâlâ mevcut.
S: Yani Ukrayna'yı destekliyorsunuz ama aynı zamanda Rusya ile diplomatik ve ekonomik ilişkileri sürdürmek istiyorsunuz.
C: Tüm ülkelerin, Ukrayna dahil, toprak bütünlüğünü savunuyoruz. Ve her iki tarafla da ilişkilerimizi sürdürmek istiyoruz.
S: Ocak ayında Ermenistan, ABD ile stratejik iş birliği anlaşması imzaladı. Başkanlık hâlâ Demokrat Joe Biden'da. Yeni Beyaz Saray yönetimiyle bir değişiklik oldu mu?
C: ABD tarafında istek var ve ilerlemeler devam ediyor. Bu konuda yakında bir duyuru yapmayı umuyoruz.
S: Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, onlarca yıllık gerginliğin ardından Türkiye'yi ziyaret etti.
C: Dört komşumuz var: İkisiyle [Türkiye ve Azerbaycan] sınırlarımız kapalı ve diplomatik ilişkimiz yok. Diğer ikisiyle [Gürcistan ve İran] ise oldukça sıcak ilişkilerimiz var. Uzun zaman boyunca kapalı sınırlarla hayatta kalabileceğimizi düşündük. Bu yanlış bir politikaydı.
S: Bu cephede de bir değişim var, öyle mi?
C: Bu olumlu mantığı görmek beni mutlu ediyor. Sınırı açmak, Türkiye ile diplomatik ve iyi komşuluk ilişkileri kurmak istiyoruz, ön koşulsuz. Bu ziyareti bu açıdan değerlendirmek gerek: Bir fırsat var ve bunu değerlendirmeliyiz. Elbette korkular ve çekinceler hâlâ var ama her iki toplumda da ortak bir istek oluşmuş gibi görünüyor. Bu yönde somut adımlar atılmasını bekliyoruz.
S: Son haftalarda Ermenistan'da hükümete karşı komplo kurmakla suçlanan din adamları ve muhaliflerin tutuklanması iç gerilimi artırdı.
C: Sorun kiliseyle değil, bazı din adamlarının siyasete karışma kararı almasıyla ilgili. Bu bir sorun değil ama o zaman artık din adamı olamazlar: Anayasamız kilise ile devleti birbirinden ayırıyor. Şiddet yoluyla iktidarı ele geçirmeye ve ülkeyi yönetilemez hale getirmeye yönelik bir planları vardı. Hibrit bir savaş ortamındayız; bunun çok farkındayız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder