| Biz hep Roma Hukukunu İtalya'da Roma'da geliştiğini sanıyorduk. Oysa Roma hukuku Doğu Roma'da yani İstanbul'da serpilmiş, gelişmiş ve Roma'ya sonradan nüfuz etmiş. Ve dikkatinizi çekerim, ilk derleme, yani yasalar kitabının oluşturulmasının tarili MS. 527-565 yıllarına tarihlendirilmiş. O tarihte dünyanın kalanının ne halde olduğunu gözünüzün önüne getirin ve ondan sonra mimaride, sanatta, kültürde, toplum yaşamında neden hala daha Roma'nın ekmeğini yediğimizi bir daha düşünün derim. Ve dahası, günümüz Türkiye'sinin hukuk uygulamalarını düşünerek ne haldeyiz kararınızı verin. |
Tarihçi gözüyle Roma Hukukuna bir bakış
Roma İmparatorluğu 4. yy. ın son çeyreğine girerken fiilen, 5.yy.ın son çeyreğine girerkende siyaseten tarih sahnesinden geri çekilmesürecindeyken Yeni Roma olarak İstanbul tarih sahnesinde hızlıadımlarla yükselmekteydi. Bu süreçte İstanbul bilginin, insan gücünün vesermayenin yeni merkezini oluşturuyordu. İnsanlığın Mezopotamya'dabaşlattığı süreç, Mısır, Atina ve Roma'dan sonra İstanbul'da devamedecekti. Tarih artık İstanbul'da yazılacaktı. Tabi sadece tarih değil,hukukta İstanbul'da yazılacaktı. Doğunun ve Batının hukuk birikimi olanRoma Hukuku İstanbul'da senteze ulaşacaktı. Bu sentez halen günümüzekadar insanlığın ortak mirasını oluşturacak olan "insanın hukuku"ydu.
Fas ve Ius kavramları üzerine
İnsanlık tarihindeki önemli dönemeçlerden biriside beşeriyetin"ilahi hukuktan beşeri hukuka" geçişidir. Bu geçişin başlangıcınıoluşturan olgu M.Ö. 5. yy. da Roma'da On İki Levha Yasalarının yazılıhale getirilmeleridir. Antik çağın bu yazılı hukukunun özelliği tarihinönemli bir ayrımına tekabül eder. Bu ayrım Mezopotamya - Mısır kaynaklıeski hukukun tersine tanrıların iradesinin aracılığını savunmaz. Buhukuk direkt olarak insanın kendi iradesini savunur. "Fas" kavramıLatincede "ilahi hukuk" u "Ius" kavramı ise "beşeri hukuk" uifade eden kavramlardır. Fas (divine law) kavramı tanrılarla insanlararasındaki ilişkileri düzenler. Oysa Ius (human law) kavramı iseinsanların yasakoyucu olarak kendi aralarındaki ilişkilerinidüzenlelemelerini ifade eden bir kavramdır.
Roma Hukuku Külliyatının derlenmesi
Bizans İmparatorluğu kendisine hukuk sistemi olarak RomaHukukunu almıştı. İmparator Theodosios 438'te kendisinden önceki imparatorların fermanlarını bir külliyat haline getirdi ve onları bir Codex biçimine getirdi.
İmparator Justinianus (527-565), dünya hukuk tarihinin en büyük kanunlaştırma hareketi sonucu ortaçağdan bu yana Corpus Iuris Civilisadıyla anılan Yurtlaşlar Hukuku Külliyatını hazırlatmıştır. Justinianus, Tribonianus başkanlığında 11 avukat, 2 yüksek memur ve hukukçulardan oluşan 17 kişilik komisyona 2000 kitap ve 3 milyon satırı on yıllık bir süre içerisinde tek bir hukuk metni haline getirmelerini, esere geçerliliği kalmamış yasaları ve öğretisel tartışmaları almamalarını istemişti. Ancak komisyon bu emri tam yerine getirmedi. Çalışmalar 528-534 yılları arasında 6 yılda tamamlandı. Bu külliyat üç bölümden oluşmaktadır. İlk hazırlanan bölümü 528 yılında hazırlanan Codex'tir. Daha sonra 530-533 yılları arasında Digestia (Pandectae -Pandekt)[1] düzenlenmiş tam bir derleme) ortaya çıktı. Yine aynı yıl kısa bir el kitabı olan hukuk hakkında genel bilgi vermek amacıyla Institutiones (Hukuk Müesseseleri) 533'te yayınlandı. 534'te İkinci Codex adını alan Digestia'nın yeni baskısı yapıldı. Daha sonra 534'ten 575'e kadar çıkarılan yasalar Novellae (Altıncı Külliyat) adı altında derlendi.
Bizans'ta 12 kitaptan oluşan Codex ve 50 kitaptan oluşan Digestia, hukukun uygulayıcılarına iyi bir hukuksal bilgi sağlıyordu. Codex Hadrianus'un (117-138) iktidarından 534'e kadar uzanan yasaları kapsıyordu. Digestia ise 1625 kitaptan alınan 9000 parçayı bir arayagetiriyordu. Codex ve Digestia daha çok özel hukuka ağırlıklıolmasına rağmen özellikle Codex kamu hukukunuda içeren derlemelerdir. Roma Hukuk tarihinin bu iki derlemesi sadece hukuk tarihinin 600 yıllık bir birikimi değil, Roma Tarihininde başlangıç noktasını oluşturmasını sağladı.
Justinianus'un ardıllarından İsaurialı III. Leon (717-741)yasalarda küçük değişiklikler yaptı ve bu değişiklikler Ecloga olarak739'da basıldı. Bilge Leon'un (886-911) buyruğuyla derlemelerin yeniden gözden geçirilerek Basilika adıyla basılması 9. yy. ın sonlarında bile Justinianus derlemelerinin halen ne derecede geçerli olduğunu göstermektedir. Basilika, Codex, Digestia, Institutiones, ve Novellae'da geçerliliğini sürdüren yasaları metodik olarak 60 kitap halinde toplayan bir derlemeydi.
Burada ilginç olan bir noktayı vurgulamakta fayda var.Justinianus'un derlemeleri İtalya'ya da girmesine rağmen ne Codex nede Digestia hiç tutulmadı. Sadece Institutiones elkitabı olması nedeniyle hukuk kültürü sınırlı hukukçulardan ilgi gördü. Roma Hukuku İtalya'ya yani Roma'ya ancak sınırlı bir giriş yapabilirken daha batıya ise hiç yol alamadı. Ta ki 12. yy. ın ikinci yarısında Justinianus Derlemeleri yeniden ortaya çıkana kadar. Yeni Roma'nın Hukuku Eski Roma'da ilgi görmediği gibi girmesi de kolay olmadı. Roma Hukuku adını aldığı kentte ve onun ülkesi İtalya'da 12. yy. sonu 13. yy. ın başlarında kendini ancak kabul ettirebildi. Bu dönemde Roma Hukukunun gündeme gelmesinin nedeni de kiliseyle çatışma halindeki imparatorlara(Roma - Germen) dünyevi üstünlüklerini sağlayacak hukuksal kanıtları sağlamaktı. İmparatorların çıkarlarına gelen bu hukuka karşı başlangıçta krallar tersi bir davranış içine girdiler hatta bu hukuktan sözedilmesinden bile çekindiler. Ancak imparatorluğun zayıflamasıyla birlikte krallar bu hukukun kendilerine faydalı olacağını anladılar. Roma Hukukunun krala sağladığı hizmet kamusal ve özel alanın birbirinekarıştığı feodalizme içkin bir anlayışın karşısına kamusal alan (respublica) ile kamusal güç (imperium) kavramlarını çıkarıyordu. Bu kavramlarla tek bir mekanda (ülke) tek bir kamusal güç (kral) otoritenin merkezi oluyordu. Böylece feodal yapılar kırılırken monarşik yapıların meşruiyetine hukuksal temel sağlıyordu. Roma Hukukunun krala sağladığı ikinci imkan çekindikleri imparatorluğun dünyevi hegemonya savlarını çürütmeye katkı sağlıyordu. Roma Hukuku son olarak krala papalıktan bağımsız olabilmesini sağlayan hukuksal kanıtları sağlıyordu. Böylece kralın ne imparatora ne de papaya bağlı olmadığı, kralın kendi ülkesinin imparatoru olduğu savının hukuksal zemini Roma Hukuku aracılığı ile meşrulaştırılmış oluyordu.
Roma Hukuku batı avrupada bu süreci yaşarken doğuda yani Bizans'ta ise eski yapısını değiştirmeden sürdürüyordu. Roma Hukukunun evrimi Bizans'ta sanki durmuştu. 1345'te Selanikli bir yargıç olan Constantin Harmenopulos, Hexabiblos'u (Altı Kitap) yayınladı. Bu eser o dönemde Bizans'ta hüküm süren Roma Hukukunun ilkelerini anlatıyordu ve 1453'teOsmanlı egemenliğine giren yunanlıların örf ve adet hukuklarının esasını oluşturmuştur.
Fehmi DİNÇER
Ankara 2012
------------------------------------------------------------------------
[1] Pandektkelimesinin anlamı "herşeyi içeren, içine alan" demektir.
http://blog.milliyet.com.tr/tarihci-gozuyle-roma-hukukuna-bir-bakis/Blog/?BlogNo=381945&ref=fblike.
| Ask Nedir? . . . . . . Iranli bir sair: Aska ucarsan, kanadin yanar demis, . . . . . . Mevlana: Aska ucmazsan, kanat neye yarar diye cevaplamis, . . . . . . Kebapci Umit usta: Mangal olmazsa, kanat neye yarar . . . . . . Uskudarli Bektasi babasi ise: Raki Olmazsa etmisim Mangaldaki Kanadin icine diye noktalamis Gordunuz mu felsefeyi ? |
| Ey mutsuzlar! Kardeslerinizi bogazliyorlar, goz yumuyorsunuz. Çigliklar duyuluyor ama siz susuyorsunuz. Aramizda dolasip kurbanini seciyor zorbanin teki, sessiz kalirsak bize dokunmaz diyorsunuz. Bok yiyorsunuz! Ne tuhaf yer burasi, sizler nasil insanlarsiniz! Haksizlik varsa bir yerde eger ayaklanmali insan. Ayaklanma olmuyorsa batsin o sehir yerin dibine. Yansin bitsin, kul olsun karanliklar basmadan. Bertolt BRECHT | Ben,Manevi Miras olarak hicbir Ayet, hicbir Dogma, hicbir Donmus ve kaliplasmis Kural birakmiyorum. Benim Manevi Mirasim Bilim ve Akildir... K.Ataturk - - - - - - - - - - - - - - 1920 - Islam yuceltme derneginin bildirisi : Yunan ordusu halifenin ordusu sayilir. Hic de zararli bir topluluk degildir. Asil kafasi koparilacak mahlukat Ankara'dadir. ISKILIPLI ATIF | Kurmus oldugum gruba uye olun Moderasyonsuz, sansursuz ve ozgur bir gruptur: Ozgur_Gundem-subscribe@yahoogroups.com Ayrilmak isterseniz de: Ozgur_Gundem-unsubscribe@yahoogroups.com - - - - - - - - - - - - - - Arzuederseniz bloguma da goz atabilirsiniz. http://orajpoyraz.blogspot.com/ |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder