ÖZDEMİR İNCE/ "Bir on altıncı asır vezirinin serveti ne idi?"
Bu yazıyı aylar önce planlamıştım.
Siyasetname adlı şiir kitabıma da giren "Vezirin Serveti"ni Reşat Ekrem Koçu'nun Osmanlı Tarihinin Panaroması adlı kitabından aktarmıştım, 80'lerin başında.
Amacım, Prof.Dr.Ahmet Mumcu'nun Osmanlı Devletinde Rüşvet (Özellikle Adlî Rüşvet) adlı muhteşem kitabından hareketle, günümüzün rüşvet, irtikap ve ihalelerinin ahlaki kaynaklarını sergilemekti.
Ne var ki irinli yara elini çabuk tutup patlatı ve ortalığı cerahat kokusu kapladı.
Bunda da bir hayır vardır deyip başlayalım:
***
["Müverrih Peçevili İbrahim Efendi, on altıncı asırdaki Türk azamet, şevket ve servetinden bir misal olmak üzere Sadrazam Rüstem Paşa'nın tereke defterinden alarak şu baş döndüren rakamları veriyor:
Her biri imzalı ve imzasız kıymetli bir hattat elinden çıkmış 8000 mushafı şerif; Her biri en namlı hattatların imzasını taşıyan cildleri pırlantalı 130 mushafı şerif; El yazması 5000 kitab ihtiva eden bir kütüphane; 179 nefer köle; 2900 baş cins at; 1160 baş katır; 80,000 sarıklık tülbend; 780,000 altın; Kıymetli kumaşlardan yapılmış 5000 hil'at; 1100 adet altın üsküf;
2000 zırh; 600 gümüş eğer; 500 elmaslı altın eğer; 130 çift altın üzengi; 860 adet kabzaları elmaslı kılıç; 1500 gümüş tuğulga (miğre); 1000 gümüş şeşber; 33 parça gayet kıymetli elmas; 1000 yük külçe gümüş; Anadolu'da ve Rumeli'nde 1000 çiftlik; Anadolu'da ve Rumeli'nde 467 çark değirmen;
Peçevili, Paşa'nın saraylarının ve çiftlik binalarının kıymetli döşemesi, dayaması, paha biçilmez halılar ve kilimler, binlerce top kıymetli kumaşlar, altın ve gümüş mutfak ve yemek takımları, kıymetli Çin, Japon, Türk porselen takımları;fildişinden, altından, elmaslı satranç takımları, altın ve gümüş şamdanlar ve "tuhaf ve tefarik" adı altında toplanan sair kıymetli eşya için "hesaba tutulmamıştır!" diyor.
Bütün bunlarla beraber Rüstem Paşa'nın bıraktığı servet 50 milyon altını buluyordu.
Rüstem Paşa'nın aslı Hırvat idi; Osmanlı sarayına memleketinden bir devşirme oğlan olarak, belki de yalnayak getirilmişti!"] (Age.S.304)
***
["Hâdım Süleyman Paşa, Mısır valisi iken bir Hind denizi seferine çıkmış, Güçerat sahillerine kadar gitmiş idi.
Ne miras bıraktığı bilinmiyor: yalnız yanında daima bin nefer tuvana ve şehbaz muhafız kölesi bilindiğinden bahsediliyor, bu bin delikanlıya en kıymetli kumaşlardan esvaplar kestirir, bellerine mücevherli altın kemerler bağlatır imiş...
Hind seferinden dönüşünde gaza ganimeti olarak devlet hazinesine kilidlerine kurşun dökülmüş 300 sandık dolusu altın ve elmas göndermiş.
Tabiî koca paşanın kendi hissesine ne ayırdığını soran olmamış.."] (Age.S.305)
***
["Rüstem Paşa, yaklaşık 1500 yılında Hırvat asıllı Hıristiyan bir ailenin çocuğu olarak Saraybosna yakınlarında bir köyde doğmuştu.
Genç yaşta İstanbul'a getirilip devşirilen Rüstem Paşa Enderun'da eğitim gördü.
Enderundan rikâb ağalığı ile çıktı.
1526 Mohaç Muharebesi'ne silahdar olarak katıldı.
Bu seferden döndükten sonra birinci imrahor görevine tayin edildi.
Üstün yetenekleri dolayısıyla Sultan Süleyman'ın gözüne girdi.
Üçüncü vezir iken 26 Kasım 1539'da Şehzade Cihangir ve Şehzade Bayezid'in sünnet düğününde Kanûnî Sultan Süleyman'ın kızı Mihrimah Sultan ile evlendi.
Bu nedenle 'damat' sıfatıyla anılır.
Padişaha damat olması söz konusu olunca Rüstem Paşa'yı çekemeyen rakipleri onun cüzzamlı olduğu dedikodusunu yaymışlardı.
Bunun üzerine hassa hekimlerinden Mehmet Halife, bu söylentinin gerçek olup olmadığını araştırmak için paşayı muayeneden geçirdi.
Muayene sırasında gömleğinde bir bit bulundu.
O günlerdeki tip bilgisine ve halk inanışına göre bir cüzamlının üzerinde bit barınamaz olduğu kabul edilmekteydi.
Gömleğindeki bit, cüzzamlı olmadığına delil olarak kabul edilerek evlenmesine izin verildi.
Kısa dönemde devlet hazinenin doldurulmasına önem vermiş, bunun uzun dönemde nelere sebep olacağını düşünememiştir.
Örneğin önce hass-ı hümayun ve sonra diğer hasları iltizam suretiyle işletmesi hazineye büyük gelir sağlamıştır; ama bu, toprakları işleten mültezimlerin toprakların verimliğini artırmak hatta aynı seviyede tutmak için yatırım yapmamalarına ve böylece zamanla tarım topraklarınin verimliğinin kaybolmasına neden olmuştur.
İltizam satışlarında bir rüşvet şekli olan komisyon verilmesinin yaygınlaşması; hazineyi doldurmak için bahşiş, peşkeş vb.isimler takılan bir çeşit rüşvet alıp ve verilmesi usul haline getirmiştir.
Bu türlü yolsuz kazanç kazanma ile kendi şahsi servetini de büyük miktarlara yükseltmiştir.
Bu yolsuz kazancın yaygınlaşıp alışılır görenek haline girmesi, devlet kademesinde rüşvetin yaygınlaştırılması Osmanlı İmparatorluğu'nun içine bozulma tohumlarını atmıştır"] (Wikipedi)
***
Muhteşem Süleyman'ın damadı Damat Rüstem Paşa'nın hayatı Osmanlı, devlet düzeni ile bürokrasisinin sefaletine tanıklık etmektedir.
50 milyon altınlık bir servet günümüzde kaç para etmektedir acaba?
Bir hayır sahibi çıksa da terekesinden çıkan malların da tutarını bir hesap etse?
Damat Rüstem Paşa ile Mihrimah Sultan'nın çocukları oldu mu, o kadar servete ne oldu?
Kitaplar ne oldu?
Günümüzde yaşayan akrabaları var mı?
Osmanlı İmparatorluğu'nda Kuruluş Dönemi 11,Yükseliş Dönemi 24, Duraklama Dönemi 54, Gerileme Dönemi 54 ve Çöküş Dönemi 74 olmak üzere toplam 217 sadrazam görev almıştır.
Bunlardan kaçının ailesi günümüzde devam etmektedir?
a45UyF587661-201307301451-10
Cocugunuza yedi yil oyun oynamasina musade edin ve yedi yil ona yasam edebini ogretiniz.
Hz.Ali
| Kurmus oldugum gruba uye olun Moderasyonsuz, sansursuz ve ozgur bir gruptur: Ozgur_Gundem-subscribe@yahoogroups.com | Ayrilmak isterseniz de : Ozgur_Gundem-unsubscribe@yahoogroups.com | Grup Sayfamız : http://groups.yahoo.com/group/Ozgur_Gundem/ | Arzu ederseniz bloguma da goz atabilirsiniz. http://orajpoyraz.blogspot.com/ |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder