OSMANLI'DA GREV NASIL YASAKLANDI?

İlk grevler 110 yıl önce bugün yasaklandı. Osmanlı döneminde çıkan Tatil-i Eşgal kanunu 8 Ekim 1908 tarihinde kabul edildi. İkinci meşrutiyetin hemen sonrasında vapur seferleri mürettebatın maaş alamamasından dolayı durmuştu, demiryolu ve liman işçileri ise sık sık grev ilan ediyordu.

Sozcu.com.tr 10:13 8 Ekim 2018

Türkiye'de uzun süredir Olağanüstü Hal sebebiyle grev yapılamıyor. Grevler çoğu zaman milli güvenlik gerekçesiyle iptal ediliyor. 20 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen OHAL sürecinde de grev yapılması yasaklandı.

Türkiye'de ilk modern grev kanunu ise 8 Ekim 1908 yılında kabul edildi. Tatil-i Eşgal Kanunu ve Grev Yasağı uygulanmaya başlandı.

Kanunun ilk maddesi şöyle idi:

Canib-i Hükü- tiyaz istihsal ederek demiryol ve met-i Seniyyeden ruhsat veya im- tramvay ve liman muamelâtı ile umur-ı tenviriyye gibi umuma müteallik bir hizmet ile mükellef bulunan her nevi şirketlerle müstahdemin ve amelesi beyninde şerait-i istihdamlarına dair ihtilâfat vukuunda müstahdemin ve amele-i merkume üç vekil intihabına mecbur olup bunlar Ticaret ve Nafia Nezaretine nushateyn olarak takdim edecekleri istidada ihtilâf-ı vakıanın mahiyet ve esbabını izah edeceklerdir.

ŞİRKETLER BİRER BİRER BATIYORDU

İkinci meşrutiyetin ilanı öncesinde Osmanlı ekonomisi iflas etmişti. Şirketler birer birer batıyordu. Duyun-u Umumiye idaresi halkın vergilerini topluyor ve dış borçların ödendiğinden emin oluyordu.

Meşrutiyet öncesinde işçi hareketleri zaman zaman Osmanlı topraklarında gerçekleşmişti. Bilinen en eski grevler 1863 yılında Zonguldak Kömür işçileri tarafından gerçekleştirildi. 1872 yılında Beyoğlu Telgrafhanesi ve Yarımburgaz-Ömerli hattı işçileri grev ilan etti. 1873-1875 arasında İstanbul Tershanesi işçileri de grevlere gittiler.

Osmanlı'da işçiler. Yıl: 1910 Fotoğraf: Depo Photos

6 AY İÇİNDE 100'Ü AŞKIN GREV

İkinci Meşrutiyet'in ilanından Eylül aynın sonuna kadar Osmanlı'yı bir grev dalgası sardı. İşçiler maaşlarını alamamaktan memurlar ise gayri-müslim memurların kendilerinden fazla maaş almasından şikayetçiydi. İkinci meşrutiyetten 6 ay sonra 100'ü aşkın grev gerçekleştirildi.

İlk grev ağustos ayında ada seferleri yapan İdare-i Mahsusa kaptan ve mürettebatı tarafından yapıldı. Akabinde 11 Ağustos tarihinde Paşabahçe Şişe Fabrikası işçileri ücretlerinin yüzde 12.5 artırılması isteğiyle greve gitti.

13 Ağustos'ta İstanbul Cibali'deki tütün işçileri Tütün Rejisi'nin %50'lik zam teklifini yetersiz bularak greve gittiler.

14 AĞUSTOS 1908'DE DEMİRYOLU İŞÇİLERİ GREVE GİTTİ

13 Ağustos'ta tıp doktoru olan Arhangelos Gavril başkanlığında Anadolu Demiryolu Şirketi İşçileri Sendikası, kurulmuştu 14 Eylül'de grev ilan ettiler. 17'sinde sona erdi.
Ardından İstanbul'da liman işçileri ve kadın tülbent işçileri grev ilan ettiler. Sendikaları fesheden, grev yapmayı imkansız hale getiren. Tatil-Eşgal Cemiyetleri hakkında kanun çıktı.

Grev yapmak neredeyse imkansız hale geldi. Sendikal faaliyetler durdu. Kanunla greve giden işçilerin neden greve gittiklerini bir komisyon halinde devlete bildirmeleri zorunlu hale getirildi. Fakat kanun koşullarının ağırlığı sebebiyle grev yapılması çok zor bir hale geldi.

*Bu haberdeki bilgilerin önemli bir kısmı Atatürk İlkeleri ve İnkılapları Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi'nden Umut Karabulut ve Ömer Faruk Özkul'un araştırmasından alınmıştır.

*Bu haberde Gündüz Ökçün'ün Tatil-i Eşgal Kanunu- Belgeler ve Yorumlar isimli çalışmasından faydalanılmıştır.

https://www.sozcu.com.tr/2018/ekonomi/osmanlida-grev-nasil-yasaklandi-2667802/

--   a45UyF587661