Fukusima Cernobil’den daha beter!

http://haber.gazetevatan.com/fukusima-cernobilden-daha-beter/366571/1/Haber

 

Mine Şenocaklı

 

Nukleer reaktor muhendisi Prof. Dr. Tolga Yarman uyariyor

 

Boyle bir facia yasanmadi. Japonya’da gomulu nukleer mevtalar hortlayabilir...

 

Guvenli nukleer santral kurulabilir mi hocam? Hicbir problem olmadan...

 

Sunu soylemezsem bilim namusundan uzaklasmis olurum. Bugune kadar nukleer santrallerde uretilen 400 bin megawatt kadar bir nukleer guc var yeryuzunde.

 

Bunu bizim anlayabilecegimiz gibi ifade edebilir misiniz?

 

400 Keban Baraji kadar yani... Dunyada elektrik uretiminin 6’da 1’i nukleer enerji uretimi yoluyla saglaniyor. Bu santrallerden ise simdiye kadar 4 bin megawatt, yani yuzde 1 fire olmus.

 

Yani Cernobil, Three Mile Island ve Fukusima ile... Oyle mi?

 

Evet. Yalniz surasi cok onemli, bu ozel kazalar butun guvenlik onlemlerinin disinda, havsala otesinde gerceklesmistir. Tabii baska ufak tefek kazalar da yok degil. Yuzde 1 fire verilmis dedim. Yani yuzde 90’in cok uzerinde piril piril islev surdurulmus. Ama... Hâlâ daha nukleer atik sorunu cozulmus degil. Sonra bu buyuk kazalar nukleer enerji uretimine oyle bir darbe vuruyor ki!..

 

 

 

Nukleer enerji yatirim grafigi 1970’lerin basinda birinci petrol kriziyle yukselmeye basliyor, ikinci petrol kriziyle daha da dik yukseliyor, sonra yatiyor. Ondan sonra nukleer atik sorunu, verimlilik giriyor gundeme, talebin o kadar yuksek seyretmeyecegine dair yeni bir felsefeyle karsi karsiya kaliniyor, nukleer enerji uretiminde algi hasari peydahlaniyor, sokulme sorunlari gundeme geliyor ve nukleer santraller ciddi olarak gozden dusuyor. Onun icin hâlâ su kadar yerde nukleer santral kuruluyor gibi degerlendirmeler fevkalade arizali.

 

Nukleer atiklar icin Amerika 10 milyar dolarlik bir tesis yapmisti...

 

Evet. Ben nukleer kabristan diyorum ona. Ama henuz bu tesise bir tek nukleer mevta gomulmus degil. Cunku cevredeki halki ikna edemiyorlar. Colun ortasinda, topragin altina gomecekler. Ama kimse ikna olmuyor. Demek ki, goreceli olarak bakildiginda oldukca basarili sayilabilecek bir nukleer enerji karnesi var ama yuzde 1’lik dilim icinde oyle beklenmedik facialar meydana gelmis ki, bu tum algiyi hasara ugratmis.

 

Algi bir tarafa Fukusima’nin etkisi ne olur insanliga?

 

Fukusima da Cernobil noktasina geldi, onu diyeyim. Henuz onu asmadi ama o noktaya geldi. Mesela nukleer santralin dis guvenlik kabugunun 8 atmosfere dayanikli olmasi soz konusu, 6-7 atmosfere kadar cikti. Onun icin hababam disariya istim koyuveriyorlar. Yani radyoaktivite! Yoksa Japonya’dan Amerika’ya kadar giden radyoaktif atiklar baska turlu gidiyor degil.

 

Yani duduklu tencerede oldugu gibi?

 

Evet. Cernobil’i kontrollu olarak ufak ufak disariya saliyorsun. Bir anda patlamasin diye. Tabii yalnizca Japon halkini etkilemiyor bu nukleer istim koyuverme, binlerce kilometre uzaklara da ulasiyor ruzgârla...

 

Onumuzdeki on yilda nasil bir tablo ortaya cikar bolgede?

 

Bugun Japonlar kendilerine yeni bir yurt arama noktasina geldiler. Bu facia su ana kadar yeryuzunde olmus en buyuk nukleer faciadir. Cunku simdiye kadar hicbir mevkide 3 reaktor birden ayni etki uzantisinda bu resmi vermedi. 200 bin insani simdiden tahliye ettiler. Bu sayi daha da artar... Cunku bu reaktorlerde mox yakiti var. Mox yakiti, icinde plutonyum bulunduran yakit demek. Plutonyumun yari omru ise 25 bin yildir. Disariya plutonyum sacildi. Baska care yoktu, ya Cernobil gibi patlayacak ya da disariya ufak ufak vereceksin. Kirk satir mi kirk katir mi noktasinda kaldi Japonlar.

 

Siz daha ilk gunlerde “Ben olsam hic beklemez betonla kaplamaya baslarim reaktorleri” demistiniz. Nitekim onu yapmaya basladi Japonlar. Bu care olacak mi peki?

 

Baska seceneginiz yok. Bir sekilde hapsetmeniz lazim. Yalniz bu plutonyum betonu dahi patlatabilir, onu belirteyim. Bakin kim ki bu kazayi Cernobil’in altinda tasvir ediyorsa olana bitene nukleer acidan duzgun bakmiyor demektir. Bu kaza su anda Cernobil’den de vahim bir kaza.

 

Su boyutuyla daha vahim, 3 reaktor birden ergidi ve disariya kontrollu olarak da olsa istim salar gibi radyoaktivite salinmak zorunda kalindi. Salinma olmasaydi tehlike cok daha buyuk boyutlardaydi. Oradaki topraklar yuzlerce yil kullanilamiyor olacak. Orada oyle bir puslu bir bolge var ki su anda... Ne oldugunu soylemek akademik bir calisma yapmadan mumkun degil. Ama sunu ilk defa soyleme ayricaligini tasiyorum, bu hic akla gelmedi; tsunami geldi vurdu, peki nukleer reaktorlerin yani basinda sogutulsun diye bekletilen nukleer morglarda bulunan nukleer yakitlara kadar ulasti mi etkisi, henuz belli degil. Ama etki etmeyecek olma ihtimali cok dusuk.

 

Beklenmeyen derecedeki deprem iceride hangi halti karistirdi henuz bilmiyoruz. Nukleer aksamda, kaza senaryolari cercevesinde ongorulmus olup devreye girmesi gereken her sey devreye girdi mi bilmiyoruz. Tsunami geliyor, 3 reaktor birden tam susuz kaliyor. Boyle bir facia yasanmadi. Yedek jeneratorler devreye girmedi. Bir yandan yakitlarda plutonyum bulunmasi, dolayisiyla onun kontrollu dahi olsa disariya verilmesi uzantisinda bir nukleer kirlenmeyle karsi karsiya kaliniyor. Bu reaktorlerin yani baslarinda bekletilen havuzlardaki nukleer morglardaki nukleer mevtalarin bir anlamda hortlamasi sonucunu beraberinde getirebilir. Ben bu ihtimali bir cirpida dislanacak bir ihtimal olarak gormuyorum. Nitekim Amerikan Atom Enerjisi Kurumu ben bunu acikladiktan sonra boyle bir tehlikenin olabileceginden dolayi endiselerini ifade etti.

 

Gercekten de bundan sonra Kuzey Japonya’da yasanmaz mi?

 

En az bir asir orada kalir radyoaktif maddeler. Cok ciddi bir nukleer felaket soz konusu...

 

Bugun siz basbakan olsaniz Turkiye icin karariniz ne olurdu?

 

Her seyi durdururdum. Cunku bu hayvanin, yani nukleer reaktorun beklenmedik anlarda ne yapacagina dair bir sey diyemiyoruz artik. Sen iyi bir aslan terbiyecisisin, elinde kirbac var... Bugunku teknolojik bilgi birikim ve donanimin da bir kafes olsun...

 

Bu hayvani terbiye etmek mumkun degil mi?

 

Onu der miyim! Nukleer muhendislik hocasiyim ben. Ama her turlu musibet cikabiliyor. Bu hayvan kafes altinda bulunuyor ve sen icine giriyorsun, bugunku yaklasimlar itibariyle musibet cikmamasi cok zor.

 

O hayvani kafesin icinde egitmek mumkun mu peki?

 

Bugun bu teknolojiyi Akkuyu’ya ya da Sinop’a goturmek rezillik bir defa. Bir anda beklenmedik gelismelerle yuzde 1 ihtimalle bu havyan seni yer! Cunku 100 hayvandan 1’i seni yiyor, bu cikti ortaya. Tam olcu verdim size... 400 bin megawatt var, 4 bin megawatt kafes altinda olmasina ragmen bakicilarini yedi. Bugunku teknoloji itibariyle 100 hayvandan biri kirbac altinda seni yiyor. Yani tehlike hic de az degil!

 

Akkuyu’ya kurulacak nukleer santral tesettursuz olur

 

Bu benzetmenin seksist ya da kadin tacizci bir yaklasim olarak degerlendirilmesini istemiyorum. Ama hoca olarak dusunceni aktarirken iyice anlasilsin diye birtakim tesbihlere basvuruyorsun. Biricik kizimiz Naciye’yi disariya yolluyoruz. Tabii, canimiz, gozumuz gibi de sakiniyoruz, bir sey olmasin istiyoruz. Ama yeni moda tartismada oldugu gibi olabildigince dekolte yolluyoruz. Disarida 6 ay kalacak, sonra dondugu zaman Naciyemize bir sey olmayacak, bunu bekliyoruz... Diyecegim Akkuyu’da da nukleer santral kurulursa tesettursuz bir vaziyet hasil olur. Her turlu sonuca hazir olmak gerekir.